Ocenianie Kształtujące: Nasze lekcje są OK! Informacja zwrotna od nauczyciela, rówieśnika i siebie.

W poprzednich artykułach opisaliśmy cel lekcji i kryteria sukcesu, czyli dwa początkowe elementy, z którymi wprowadzimy ocenianie kształtujące do naszych lekcji. Jednak kluczowym elementem, bez którego nie możemy powiedzieć, ze stosujemy ocenianie kształtujące, jest informacja zwrotna od nauczyciela do ucznia.

Dlatego w tym numerze zajmiemy się informacja zwrotna, ocena koleżeńską i samooceną ucznia. Informacja zwrotna od nauczyciela jest bardzo pomocna dla ucznia, ponieważ dzięki niej wie, jak poprawić pracę i czego uczyć się dalej. A w przypadku edukacji wczesnoszkolnej, kiedy rodzice biorą większy udział w nauce ucznia, jest również wskazaniem da nich, jak pomagać swojemu dziecku w nauce domowej.

Bardzo ważne jest to, by informacja zwrotna od nauczyciela odnosiła się do kryteriów sukcesu, które wcześniej zaprezentowaliśmy uczniom. To z nich przekazywana informacja zwrotna powinna wynikać.

Cztery elementy informacji zwrotnej od nauczyciela:
• docenienie dobrych elementów pracy ucznia (najlepiej dwa zdania),
• wyszczególnienie tego, co wymaga poprawy,
• wskazanie, jak należy to poprawić,
• podanie wskazówki, w jakim kierunku pracować dalej.

Informację zwrotną można przekazywać ustnie lub pisemnie. W obu tych formach będziemy formułować pełne zdania wypowiedzi, jednak w przypadku informacji zwrotnej pisemnej istnieje możliwość wklejania wcześniej przygotowanych sformułowań lub wypełnienia tabelki z kryteriami sukcesu podanymi wcześniej uczniom i wpisanie w nią plusów, minusów oraz krótkiego komentarza ze wskazaniami do pracy.

Pamiętajmy, ze informacja zwrotna, to nie ocena opisowa. Nie powinno się jej również łączyć z oceną sumująca, ponieważ uczeń skupia się wtedy bardziej na tym, jaką ocenę sumująca otrzyma, a nie na wskazaniach z informacji zwrotnej. Nie traktujmy informacji zwrotnej jako oceny ucznia, tylko jak ocenę kolejnych efektów jego pracy. Jeśli to tylko możliwe, próbujmy znaleźć jak najwięcej pozytywów w jego pracy. Dwa sformułowania (++) na początek waśnie o tym przypominają - jednak jeśli widzimy więcej plusów w pracy ucznia, powiedzmy (napiszmy) mu o tym, natomiast zawsze starajmy się trzymać zasady, ze dwa plusy (dwa pozytywne zdania) to absolutne minimum. Czasem patrząc na prace danego ucznia, odnosimy wrażenie, ze trudno będzie odnaleźć te dwa pozytywne wskazania, za to błędów moglibyśmy naliczyć sporo, nie wolno nam jednak zrezygnować z pozytywnego akcentu na początku. W przeciwnym razie nastawienie ucznia będzie negatywne, a w takim nastroju trudniej znaleźć motywację do nauki.

 O cena koleżeńska to ocena pracy ucznia przez ucznia. Niesie za sobą pozytywny akcent, jeśli nauczymy dzieci zasad jej funkcjonowania. Diatezo należy im przypominać, ze jest to ocena pracy kolegi/koleżanki, a nie jego/jej osobiście i ze należy odnosić się w niej do kryteriów sukcesu (nacobezu). Uczniowie oczywiście nie wystawiają rówieśnikowi ocen, a skróconą wersję informacji zwrotnej, ujętą w trzech zdaniach (dwa dobre elementy pracy i cos, co można było zrobić lepiej).
Stosujemy ją dla korzyści osoby, która ocenia, ponieważ to właśnie ten uczeń będzie niejako zmuszony do powtarzania wiedzy, dyskutowania o niej czy wymianie informacji - a takie posługiwanie się wiedza sprzyja jej zapamiętywaniu. Ważna jest tez wzajemność ocenianych sobie prac. Samoocena, czyli ocena samego siebie, jest równie istotna co informacja zwrotna od nauczyciela, a wielu twierdzi, ze nawet ważniejsza od niej i od oceny koleżeńskiej. Podbudowuje ona motywacje wewnętrzna do nauki i jest niewymuszonym drogowskazem. Dzięki niej uczeń wie, co już umie, a czego musi się jeszcze nauczyć. Jest Świadomy, w jakim miejscu się znajduje i staje się odpowiedzialny za swoją naukę.

Są różne techniki prowadzenia samooceny uczniów i ważne, aby je przeplatać, by stale były dla uczniów angażujące. Możemy wykorzystać metodniki z trzema kolorami (zielony, żółty, czerwony) lub, jeśli nie posiadamy metodnikow, uczniowie mogą wykonać stożki z kolorowego papieru, które również spełnią rolę oznaczania, czy „już wszystko potrafię" (kolor zielony), jeszcze muszę nad czymś popracować" (żółty), czy "widzę, ze jeszcze wiele nie umiem". Możemy też  przyczepić światła do tablicy i uczniowie na koniec lekcji przyczepiają do wybranego kolor klamerkę. Możemy też ustawić trzy pudla z podobnymi tytułami i uczniowie wrzucają np. piłeczkę pingpongową podpisaną swoim imieniem do wybranego pudła.

Możemy poprosić uczniów o podniesienie lub opuszczenie kciuka na znak tego, jak oceniają przyswojenie swojej wiedzy lub tez, co bardzo cenne, poprosić o refleksję, która może dodatkowo być zapisana w formie zdań w OK zeszycie, o którym opowiemy wam w następnym artykule.

Renata Bajor
nauczycielka wczesnoszkolna i przedszkolna
autorka materiałów edukacyjnych dla uczniów i nauczycieli
trenerka rad pedagogicznych